Czy wszystko musi mieć smak? Rozwój preferencji smakowych u dziecka

Coraz więcej mówi się o kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych, programowaniu metabolizmu i wpływie różnych czynników na rozwój preferencji smakowych u dziecka. Zwraca się coraz więcej uwagi na prawidłową dietę malucha. Dużą rolę odgrywają tutaj rodzice.

Kluczowe 1000 pierwszych dni życia

O prawidłowe odżywianie dziecka powinno się dbać już w okresie prenatalnym! To wtedy rozpoczyna się nauka smaków. W okresie prenatalnym rozwijają się receptory smaku i węchu. Są one stosunkowo dobrze rozwinięte w chwili urodzenia, ale podlegać będą zmianom w kolejnych etapach życia.

Skład płynu owodniowego, a później mleka mamy w różnym stopniu regulowany jest dietą. Wydaje się, że dobrze zbilansowana, zróżnicowana i zdrowa dieta w okresie ciąży i w pierwszych miesiącach karmienia piersią, pozytywnie wpływa na późniejsze zdrowie dziecka i jego preferencje smakowe. Dlatego coraz częściej spotykamy się ze sformułowaniem, że ciężarna mama ma jeść dla dwojga, a nie za dwoje. Powinna dbać o zdrowe nawyki żywieniowe nie tylko dla siebie, ale i dla dziecka.

Pierwsze miesiące życia

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby dążyć do utrzymania wyłącznego karmienia mlekiem matki przez pierwsze pół roku życia. To najlepszy możliwy dla dziecka pokarm. W tym czasie (pierwszych 6. miesięcy życia) organizm niemowlęcia nie potrzebuje żadnych innych produktów (oprócz witaminy D i ewentualnych leków). Mleko mamy zapewnia prawidłowy rozwój, zaspokaja potrzeby energetyczne i odżywcze. Mleko mamy ma jeszcze jedną właściwość: jest słodkie. To przede wszystkim ten smak zna dziecko, ale ulega on pewnym modyfikacjom w zależności od diety mamy (podobnie jak wcześniej ulegał modyfikacjom skład płynu owodniowego).

Mały człowiek wykazuje wrodzoną, pozytywną odpowiedź na bodźce słodkie oraz awersję do produktów gorzkich. Jest oczywiście grupa dzieci, które genetycznie zaprogramowane są nieco inaczej i preferują gorzki smak. Jak to zwykle bywa – wyjątki potwierdzają regułę.

Rozszerzanie diety

Kiedy niemowlę wykaże gotowość do rozszerzania diety, rozpoczyna się nowy etap życia. Zaczyna poznawać nowe smaki i zapachy wielu nowych produktów, tym razem bezpośrednio. Na tym etapie nadal podstawę diety stanowi mleko (aż do 12.miesiąca życia). Nowe produkty są niejako dodatkiem do tej podstawy.

Wszystkie zalecenia mówią o tym, aby unikać dodatkowego dosalania lub dosładzania posiłków. I to jest zasada nadrzędna. Dziecko ma poznawać różnorodne, ale naturalne smaki warzyw, produktów zbożowych czy mięsnych. Nie oznacza to, że potrawy będą niesmaczne. Wręcz przeciwnie! Jeśli Tobie nie smakują, może czas pomyśleć o ograniczeniu soli również w swojej diecie? W trakcie gotowania posiłków warto postawić na to, aby wydobyć ich walory smakowe. Dobrze sprawdza się gotowanie na parze.

Zamiast wzbogacać posiłki dziecka solą lub cukrem powinno się po prostu oferować mu nowy produkt. Nawet jeśli początkowo nowy smak jest dla niemowlaka trudny do akceptacji, warto uzbroić się w cierpliwość. Pamiętaj, że pierwszego dnia rozszerzania diety dziecko nie zje całej marchewki, ani całej zupy czy dwudaniowego obiadu. Może się okazać, że nowy produkt tylko poliże albo zje raptem jedną łyżeczkę. To dobrze. Zaczynamy od niewielkich ilości i dziecko stopniowo poznaje nowe smaki. Sam przewód pokarmowy będzie się stopniowo przyzwyczajał do nowych produktów.

W trakcie rozszerzania diety zaczynasz dziecku oferować również wodę do picia. Nawet jeśli początkowo jej nie akceptuje nie oznacza to, że możesz podać sok (nie są zalecane do 12 msc. życia). Konsekwentne oferowanie wody przyniesie w końcu dobry efekt. Początkowo będzie to łyk lub dwa łyki wody dziennie, ale w końcu dziecko przyzwyczai się do jej smaku i będzie wypijać jej więcej.

Konsekwencja rodzica i przygotowywanie zdrowych posiłków zarówno dla dziecka, jak i dla reszty domowników jest bardzo ważnym etapem rozwoju preferencji smakowych. Pozwoli to w przyszłości uniknąć problemów zdrowotnych. Pamiętaj, że dziecko nie potrzebuje dodatkowych aromatów, sztucznych barwników. Unikaj dosładzanych, dosalanych produktów. Jeśli kupujesz gotowe posiłki dla niemowląt, również zwracaj uwagę na ich skład.

Najbardziej wartościowe będą produkty naturalne, sezonowe warzywa i owoce. Często produkty przeznaczone typowo dla dzieci mają niekorzystny skład. Zwracaj na to uwagę w trakcie zakupów spożywczych. Z kolei w trakcie zakupów w aptece zerkaj na skład leków. Wybieraj w miarę możliwości te, które nie zawierają sztucznych barwników i cukrów.

 

Autor: lek. Dagmara Chmurzyńska-Rutkowska

 

  1. Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży H. Szajewska, A. Horvath, wyd 2017

 

Jak przetrwać trzydniówkę?

Kiedy u dziecka pojawia się gorączka, zwłaszcza wysoka, ale poza tym nie specjalnie widać po nim jakiejkolwiek choroby, zaczynamy zastanawiać się, co się dzieje. Rumień nagły, czyli trzydniówka, to jeden z możliwych scenariuszy.

Co powoduje chorobę i jakie są jej objawy?

Gorączka trzydniowa to dosyć częsta choroba zakaźna wieku dziecięcego wywołana przez wirusy herpes HHV6 i HHV7. U starszych dzieci i osób dorosłych zachorowanie się nie zdarza. Większość dzieci zachoruje do drugich urodzin.

Gorączka to pierwszy i często jedyny objaw choroby, który rodzic zauważa. Rzadziej towarzyszy jej katar lub biegunka o niewielkim nasileniu. Często gorączka jest wysoka, sięga do 40°C, przez co dziecko źle się czuje i jest marudne.

Małe dziecko z tak wysoką gorączką warto skonsultować z lekarzem, który najpewniej w badaniu lekarskim nie zauważy dodatkowych odchyleń. Może jednak zadecydować o zleceniu badania ogólnego moczu lub badania CRP z krwi, czyli białka ostrej fazy, które świadczy o stanie zapalnym w organizmie. W przypadku choroby trzydniowej będzie ono miernie podwyższone, a w badaniu moczu nie będzie odchyleń od normy.

Tak długo utrzymująca się gorączka u dziecka, bez dodatkowych innych objawów, wymaga od rodzica sporo cierpliwości.

W 3. – 4. dniu choroby (niekiedy dopiero w 5. – 6.) dochodzi do spadku gorączki i pojawia się na ciele wysypka. Można ją zauważyć na tułowiu, na karku i za uszami. Wysypka nas cieszy, bo oznacza, że choroba właśnie się kończy i gorączka już nie powróci. Zmiany skórne nie swędzą, ale mogą ulegać nasileniu w ciągu kilku do kilkunastu godzin i dopiero później ustępować. Nie ma konieczności stosowania żadnych dodatkowych maści czy kremów. Skóra powinna być sucha i czysta.

Walka z gorączką, czyli jak przetrwać trzydniówkę?

Jak sobie radzić z wysoką gorączką, utrzymującą się tak długo? Przede wszystkim możemy podawać leki przeciwgorączkowe. Jak zawsze kierujemy się zasadą dawkowania dla dzieci, która mówi o tym, aby leki podawać w przeliczeniu na masę ciała. W trzydniówce gorączka może być wysoka, warto skonsultować ją z lekarzem. W trakcie wizyty istnieje możliwość zważenia dziecka, dzięki czemu lekarz będzie mógł obliczyć odpowiednią dawkę leku.

Można podawać dziecku zarówno paracetamol, jak i ibuprofen, a także podawać oba leki naprzemiennie. W trakcie infekcji gorączka będzie powracać. Paracetamol można podawać co 4 godziny, a ibuprofen co 6 godzin, ze względu na jego dłuższe działanie. W czasie stosowania leków rodzic powinien pamiętać o odpowiednim nawadnianiu dziecka. W trakcie gorączki zwiększa się zapotrzebowanie na płyny.

W przypadku małych dzieci warto podawać nieco częściej mleko mamy. Jeśli dziecko jest karmione mieszanką modyfikowaną, dodatkowo można jeszcze podawać wodę.

U niektórych dzieci w przebiegu gorączki mogą pojawić się drgawki. Przeczytasz o nich w oddzielnym artykule.

Kontrola ciepłoty ciała, podawanie leków przeciwgorączkowych, nawadnianie dziecka i cierpliwe oczekiwanie na pojawienie się wysypki to nasze podstawowe postępowanie w tej chorobie. Ustępuje ona bez śladu i nie daje dodatkowych powikłań.

 

Autor: lek. Dagmara Chmurzyńska-Rutkowska

 

  1. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków: Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego 2016.
  2. antybiotyki.edu.pl
  3. Pediatria II Marek Kulus, Ryszard Grenda, Wanda Kawalec PZWL 2018

 

Gdy boli uszko, to może być ostre zapalenie ucha środkowego

Ostre zapalenie ucha środkowego to częsta dolegliwość wieku dziecięcego. Dotyczy zwykle dzieci między 6 a 12 miesiącem życia. Większość zachorowań pojawi się do czwartych urodzin.

Gdy dziecko łapie się za uszko i ma gorączkę

Zachorowaniom sprzyja odmienna budowa anatomiczna dzieci. Trąbka słuchowa takiego malucha ustawiona jest pod mniejszym nachyleniem niż u dorosłych i jest krótsza. Sprzyja to infekcjom.

Dolegliwości bólowe i gorączkowe, które nagle pojawiają się u dziecka mogą być jednym z objawów ostrego zapalenia ucha środkowego. Małe dzieci będą bardziej niespokojne, mogą przerywać karmienie, odrywać się nerwowo od piersi lub butelki i łapać się za ucho. Starsze dziecko pokaże dokładniej, gdzie odczuwa ból.

Bardzo często zapaleniu ucha środkowego towarzyszy katar. Wirusy obecne w drogach oddechowych, a także obrzęk i wydzielina w nosie ułatwiają szerzenie się infekcji do ucha, a także przedostawanie się do niego bakterii. To wszystko wpływa na rozwój infekcji w samym uchu.

Jakie bakterie wywołują zapalenie ucha?

Pneumokoki, bakteria Haemophilus influenzae lub Moraxella catarrhalis to najczęstsze patogeny stwierdzane w zapaleniu ucha. Pneumokoki dają stosunkowo najcięższy przebieg choroby, ale szczęśliwie znajdują się już w kalendarzu szczepień. Podobnie jak Haemophilus.

Sama bakteria to jedno, ale jest jeszcze kilka dodatkowych czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania na ostre zapalenie ucha środkowego. Częściej chorują dzieci, które chodzą do żłobka lub przedszkola albo te, które posiadają starsze rodzeństwo.

Ekspozycja na dym tytoniowy również sprzyja infekcjom ucha, a karmienie piersią przed nimi chroni.

Kiedy rozpoznajemy zapalenie ucha?

Wspomniane objawy to nie wszystko. Jeśli dziecko ma katar, gorączkę, jest niespokojne albo z ucha wycieka jakaś wydzielina, warto udać się do lekarza. Zbada on dziecko w całości, z uwzględnieniem uszu (służy do tego otoskop, a samo badanie jest szybkie i niebolesne). Zapalenie ucha środkowego rozpoznawane jest przez lekarza, więc bez wizyty i badania otoskopem się nie obejdzie.

Jest rozpoznanie. I co teraz?

Ból i gorączka (nie musi być wysoka) są często dominującymi objawami w zapaleniu ucha środkowego. Dlatego niezwykle ważne jest zadziałanie na te właśnie objawy. Ból ucha wynika z nasilonego stanu zapalnego, dlatego zaleca się podawanie leków przeciwzapalnych, które jednocześnie działają na ból i gorączkę. Do takich leków należy ibuprofen i jak zawsze u dzieci powinien być on podawany w przeliczeniu na masę ciała. Z tą różnicą, że w przypadku zapalenia ucha lekarz zaleci Ci najprawdopodobniej jego stałe podawanie 3xdziennie przez kolejne dwa dni. Po tym czasie konieczna jest kolejna wizyta w gabinecie.

Przy zapaleniu ucha nie zaleca się podawania paracetamolu. Pierwszym wyborem powinien być ibuprofen, ze względu na swoje działanie przeciwzapalne. W tym czasie oczywiście powinno się oczyszczać nos dziecka i skupić się na odpowiednim nawadnianiu.

Brak poprawy po wstępnym leczeniu przeciwzapalnym może nakazywać włączenie do leczenia antybiotyku.

Kiedy antybiotyk jest konieczny?

Są sytuacje, w których leczenie przeciwzapalne jest niewystarczające. Natychmiastowe zastosowanie antybiotyku w ostrym zapaleniu ucha środkowego jest zalecane u dzieci poniżej 6. miesiąca życia, u tych dzieci, które gorączkują powyżej 39°C, mają nasilony ból i wymioty. Dodatkowo antybiotyk należy podać dzieciom poniżej 2. roku życia, z wyciekiem z ucha lub u dzieci, które mają dodatkowe wady twarzoczaszki czy zaburzenia odporności. W pozostałych sytuacjach antybiotyku często udaje się uniknąć. Nawet przy leczeniu antybiotykiem, leczenie przeciwzapalne z użyciem ibuprofenu jest zwykle stosowane przez pierwsze 2-3 dni.

Leczenie przeciwzapalne i przeciwbólowe jest często podstawą leczenia zapalenia ucha środkowego u dziecka. W czasie infekcji obowiązuje obserwacja dziecka, standardowo jego nawadnianie a w razie wątpliwości kontakt z lekarzem i dodatkowo podanie antybiotyku.

 

Autor: lek. Dagmara Chmurzyńska-Rutkowska

 

  1. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków: Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego 2016. antybiotyki.edu.pl
  2. antybiotyki.edu.pl