Coraz więcej mówi się o kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych, programowaniu metabolizmu i wpływie różnych czynników na rozwój preferencji smakowych u dziecka. Zwraca się coraz więcej uwagi na prawidłową dietę malucha. Dużą rolę odgrywają tutaj rodzice.
Kluczowe 1000 pierwszych dni życia
O prawidłowe odżywianie dziecka powinno się dbać już w okresie prenatalnym! To wtedy rozpoczyna się nauka smaków. W okresie prenatalnym rozwijają się receptory smaku i węchu. Są one stosunkowo dobrze rozwinięte w chwili urodzenia, ale podlegać będą zmianom w kolejnych etapach życia.
Skład płynu owodniowego, a później mleka mamy w różnym stopniu regulowany jest dietą. Wydaje się, że dobrze zbilansowana, zróżnicowana i zdrowa dieta w okresie ciąży i w pierwszych miesiącach karmienia piersią, pozytywnie wpływa na późniejsze zdrowie dziecka i jego preferencje smakowe. Dlatego coraz częściej spotykamy się ze sformułowaniem, że ciężarna mama ma jeść dla dwojga, a nie za dwoje. Powinna dbać o zdrowe nawyki żywieniowe nie tylko dla siebie, ale i dla dziecka.
Pierwsze miesiące życia
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby dążyć do utrzymania wyłącznego karmienia mlekiem matki przez pierwsze pół roku życia. To najlepszy możliwy dla dziecka pokarm. W tym czasie (pierwszych 6. miesięcy życia) organizm niemowlęcia nie potrzebuje żadnych innych produktów (oprócz witaminy D i ewentualnych leków). Mleko mamy zapewnia prawidłowy rozwój, zaspokaja potrzeby energetyczne i odżywcze. Mleko mamy ma jeszcze jedną właściwość: jest słodkie. To przede wszystkim ten smak zna dziecko, ale ulega on pewnym modyfikacjom w zależności od diety mamy (podobnie jak wcześniej ulegał modyfikacjom skład płynu owodniowego).
Mały człowiek wykazuje wrodzoną, pozytywną odpowiedź na bodźce słodkie oraz awersję do produktów gorzkich. Jest oczywiście grupa dzieci, które genetycznie zaprogramowane są nieco inaczej i preferują gorzki smak. Jak to zwykle bywa – wyjątki potwierdzają regułę.
Rozszerzanie diety
Kiedy niemowlę wykaże gotowość do rozszerzania diety, rozpoczyna się nowy etap życia. Zaczyna poznawać nowe smaki i zapachy wielu nowych produktów, tym razem bezpośrednio. Na tym etapie nadal podstawę diety stanowi mleko (aż do 12.miesiąca życia). Nowe produkty są niejako dodatkiem do tej podstawy.
Wszystkie zalecenia mówią o tym, aby unikać dodatkowego dosalania lub dosładzania posiłków. I to jest zasada nadrzędna. Dziecko ma poznawać różnorodne, ale naturalne smaki warzyw, produktów zbożowych czy mięsnych. Nie oznacza to, że potrawy będą niesmaczne. Wręcz przeciwnie! Jeśli Tobie nie smakują, może czas pomyśleć o ograniczeniu soli również w swojej diecie? W trakcie gotowania posiłków warto postawić na to, aby wydobyć ich walory smakowe. Dobrze sprawdza się gotowanie na parze.
Zamiast wzbogacać posiłki dziecka solą lub cukrem powinno się po prostu oferować mu nowy produkt. Nawet jeśli początkowo nowy smak jest dla niemowlaka trudny do akceptacji, warto uzbroić się w cierpliwość. Pamiętaj, że pierwszego dnia rozszerzania diety dziecko nie zje całej marchewki, ani całej zupy czy dwudaniowego obiadu. Może się okazać, że nowy produkt tylko poliże albo zje raptem jedną łyżeczkę. To dobrze. Zaczynamy od niewielkich ilości i dziecko stopniowo poznaje nowe smaki. Sam przewód pokarmowy będzie się stopniowo przyzwyczajał do nowych produktów.
W trakcie rozszerzania diety zaczynasz dziecku oferować również wodę do picia. Nawet jeśli początkowo jej nie akceptuje nie oznacza to, że możesz podać sok (nie są zalecane do 12 msc. życia). Konsekwentne oferowanie wody przyniesie w końcu dobry efekt. Początkowo będzie to łyk lub dwa łyki wody dziennie, ale w końcu dziecko przyzwyczai się do jej smaku i będzie wypijać jej więcej.
Konsekwencja rodzica i przygotowywanie zdrowych posiłków zarówno dla dziecka, jak i dla reszty domowników jest bardzo ważnym etapem rozwoju preferencji smakowych. Pozwoli to w przyszłości uniknąć problemów zdrowotnych. Pamiętaj, że dziecko nie potrzebuje dodatkowych aromatów, sztucznych barwników. Unikaj dosładzanych, dosalanych produktów. Jeśli kupujesz gotowe posiłki dla niemowląt, również zwracaj uwagę na ich skład.
Najbardziej wartościowe będą produkty naturalne, sezonowe warzywa i owoce. Często produkty przeznaczone typowo dla dzieci mają niekorzystny skład. Zwracaj na to uwagę w trakcie zakupów spożywczych. Z kolei w trakcie zakupów w aptece zerkaj na skład leków. Wybieraj w miarę możliwości te, które nie zawierają sztucznych barwników i cukrów.
Autor: lek. Dagmara Chmurzyńska-Rutkowska
- Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży H. Szajewska, A. Horvath, wyd 2017
